19.05.2025 Inkubator przedsiębiorczości

Umowa o dzieło jest popularną formą zawierania umów cywilnoprawnych, często wykorzystywaną zarówno przez przedsiębiorców, jak i osoby prywatne. W kontekście obowiązkowych składek ZUS pojawia się wiele pytań dotyczących tego, czy i kiedy takie umowy podlegają oskładkowaniu. W niniejszym artykule szczegółowo omówimy zasady oskładkowania umowy o dzieło, obowiązek zgłoszenia jej do ZUS, a także planowane zmiany legislacyjne na rok 2025, które mogą wpłynąć na sposób rozliczania tego typu umów. Zaprezentujemy także najczęstsze wątpliwości w zakresie ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego, oraz rozliczeń podatkowych, aby dostarczyć kompleksowej wiedzy zarówno dla pracodawców, jak i wykonawców.

Czym jest umowa o dzieło i jakie są jej cechy charakterystyczne?

Umowa o dzieło to jedna z podstawowych form zawierania umów cywilnoprawnych, służąca realizacji konkretnego, określonego efektu pracy. W przeciwieństwie do umowy o pracę, w której zatrudniony wykonuje obowiązki pod kierownictwem pracodawcy, umowa o dzieło skupia się na osiągnięciu konkretnego rezultatu. Charakterystyczną cechą tej umowy jest jej efekt końcowy, którym może być na przykład wykonanie projektu, napisanie kodu, stworzenie dzieła artystycznego czy też wykonanie usługi zgodnie z ustaleniami. Umowa ta jest zwykle zawierana na czas określony, a jej realizacja kończy się po osiągnięciu zamierzonego efektu, co odróżnia ją od stałego zatrudnienia. Warto podkreślić, że umowa o dzieło nie wymaga od wykonawcy odprowadzania składek ZUS, o ile nie wystąpią szczególne okoliczności, które to wyłączają. Jednakże, w praktyce, sytuacje te są często bardziej skomplikowane i wymagają szczegółowej analizy prawnej.

Czy umowa o dzieło podlega obowiązkowym składkom ZUS?

Podstawowym pytaniem dotyczącym umowy o dzieło jest to, czy podlega ona obowiązkowemu oskładkowaniu w ZUS. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, generalnie umowa o dzieło nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, co oznacza brak konieczności odprowadzania składek ZUS, jeśli spełnione są określone warunki. Jednakże istnieją sytuacje, w których ten obowiązek powstaje, szczególnie gdy wykonawca świadczy usługi na rzecz pracodawcy w ramach działalności gospodarczej lub gdy umowa ta jest zawierana z własnym pracownikiem. Warto zaznaczyć, że od 2022 roku, w związku z wprowadzonymi zmianami legislacyjnymi, sytuacja ta została nieco skomplikowana, ponieważ pojawiły się przypadki, gdy umowa o dzieło może wymagać zgłoszenia do ZUS i opłacania składek, zwłaszcza gdy spełnione są kryteria działalności gospodarczej lub zatrudnienia. Dlatego też, aby precyzyjnie określić obowiązek oskładkowania, konieczne jest szczegółowe przeanalizowanie charakterystyki umowy, statusu wykonawcy oraz okoliczności jej zawarcia.

Wyjątki od braku oskładkowania umowy o dzieło

Chociaż podstawowa zasada wskazuje, że umowa o dzieło nie wymaga odprowadzania składek ZUS, istnieją liczne wyjątki od tej reguły, które mają istotny wpływ na obowiązki płatników i wykonawców. Jednym z głównych wyjątków jest sytuacja, gdy wykonawca jest jednocześnie pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę lub innej umowy cywilnoprawnej, w tym umowy o dzieło, i wykonuje pracę w ramach działalności gospodarczej prowadzonej na własny rachunek. Kolejnym przypadkiem jest, gdy zawarta umowa o dzieło stanowi część działalności gospodarczej wykonawcy, a on sam jest zarejestrowany jako przedsiębiorca. W takich sytuacjach konieczne jest zgłoszenie do ZUS za pomocą formularza RUD oraz opłacanie składek, w tym składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Dodatkowo, w niektórych przypadkach, jeśli umowa o dzieło obejmuje prace, które wchodzą w zakres działalności gospodarczej wykonawcy, obowiązek oskładkowania może wynikać z przepisów o oskładkowaniu umów cywilnoprawnych, szczególnie w kontekście zleceń realizowanych na dużą skalę czy dla wielu podmiotów. Warto zaznaczyć, że odpowiednie rozpoznanie tych wyjątków wymaga dokładnej analizy charakterystyki współpracy oraz konsultacji z doradcą podatkowym lub prawnym.

Obowiązek zgłoszenia umowy o dzieło do ZUS – formularz RUD

Jednym z kluczowych aspektów formalnoprawnych związanych z zawieraniem umów o dzieło jest obowiązek zgłoszenia takiej umowy do ZUS przy użyciu formularza RUD. Formularz RUD (Raport o Ubezpieczeniu Dzielności) służy do zgłoszenia ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego osoby wykonującej pracę, w tym przypadku w ramach umowy o dzieło, w sytuacji, gdy istnieje obowiązek oskładkowania. Procedura ta ma na celu zapewnienie prawidłowego rozliczenia składek ZUS, a także umożliwia wykonawcy korzystanie z ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego, jeśli spełnia określone warunki. Zgłoszenie to jest obowiązkowe w przypadkach, gdy umowa o dzieło jest zawierana z własnym pracownikiem, przedsiębiorcą prowadzącym działalność na własny rachunek czy w sytuacji, gdy umowa ta jest traktowana jako umowa o pracę w zakresie obowiązkowych składek. Formularz RUD można złożyć elektronicznie poprzez platformę ZUS PUE lub tradycyjnie w formie papierowej, w zależności od preferencji płatnika składek. Warto pamiętać, że brak zgłoszenia takiej umowy w terminie może skutkować nałożeniem kar finansowych oraz koniecznością odprowadzenia zaległych składek wraz z odsetkami, co może znacząco obciążyć zarówno wykonawcę, jak i przedsiębiorcę zatrudniającego.

Podatek dochodowy od umowy o dzieło – zasady rozliczania

Podatek dochodowy od umowy o dzieło jest jednym z kluczowych elementów rozliczeń finansowych związanych z wykonywaniem tego typu umów. Zazwyczaj umowa o dzieło jest opodatkowana na podstawie zryczałtowanego podatku dochodowego, który wynosi 17% lub 32% w zależności od wysokości uzyskanego przychodu i zastosowania preferencji podatkowych. W praktyce, płatnik, czyli zleceniodawca, ma obowiązek pobrać podatek od wynagrodzenia wypłacanego wykonawcy i odprowadzić go do urzędu skarbowego. Podatek ten jest potrącany u źródła, co oznacza, że wykonawca otrzymuje wynagrodzenie netto. Dodatkowo, warto pamiętać o możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodu, które dla umów o dzieło mogą sięgać nawet 50% uzyskanych dochodów, co w praktyce obniża podstawę opodatkowania. W przypadku, gdy wykonawca prowadzi działalność gospodarczą, rozliczenia podatkowe mogą się różnić, a obowiązek odprowadzania składek ZUS nie jest bezpośrednio powiązany z podatkiem dochodowym, choć te kwestie często są ze sobą powiązane w praktyce rozliczeniowej.

Planowane zmiany w oskładkowaniu umów o dzieło od 2025 roku

Przyszłość oskładkowania umów o dzieło jest tematem, który już od kilku lat budzi wiele emocji i dyskusji wśród prawników, przedsiębiorców oraz pracowników sektora usług cywilnoprawnych. Według planów legislacyjnych, od 2025 roku mogą zostać wprowadzone zmiany, które znacząco wpłyną na sposób rozliczania tego rodzaju umów. Jednym z głównych założeń jest rozszerzenie obowiązku zgłaszania umów o dzieło do ZUS, niezależnie od tego, czy wykonawca prowadzi działalność gospodarczą czy nie. Przewiduje się również wprowadzenie bardziej szczegółowych kryteriów określających, kiedy umowa o dzieło powinna być oskładkowana, np. w przypadku, gdy praca jest wykonywana na rzecz jednego pracodawcy przez dłuższy czas lub w ramach dużej liczby umów. Planowane zmiany mają na celu uszczelnienie systemu ubezpieczeń społecznych oraz zapewnienie większej ochrony pracownikom i wykonawcom, którzy obecnie mogą korzystać z luk prawnych. Warto śledzić te legislacyjne inicjatywy, ponieważ mogą one wymusić konieczność dostosowania istniejących umów oraz zmienić obowiązki zarówno pracodawców, jak i wykonawców.